In onze cultuur wordt het gewaardeerd als mensen zelfverzekerd, extravert en sterk zijn
Verlegen mensen kunnen echter moeilijk aan dat beeld voldoen. In veel situaties kruipen ze in hun schulp, niet omdat ze dat willen, maar omdat ze niet anders kunnen.
Toch is het mogelijk om van verlegenheid af te komen. Daarbij hoef je jezelf geen geweld aan te doen: introverte mensen worden ook met een assertiviteitscursus niet extravert. Karakter is niet te veranderen, maar je kunt wel leren in bepaalde situaties je gedrag te veranderen, zodat je van je verlegenheid minder last hebt.
Stel je open en ontvankelijk op
In gezelschap liever stil in een hoekje gaan zitten, blozen als je wordt aangesproken, contacten uit de weg gaan: verlegen mensen zijn meestal naar binnen gericht. In gezelschap manoeuvreren ze zich naar de zijlijn. Dat maakt het voor andere mensen niet makkelijk om toenadering te zoeken. Een open, ontvankelijke, naar buiten gerichte houding biedt meer perspectieven. Dat betekent: andere mensen aankijken, aanspreken, kenbaar maken dat je contact op prijs stelt.
Een goed startpunt daarvoor is zelfonthulling. Door bijvoorbeeld je persoonlijke interesses, voorkeuren, opvattingen of ervaringen prijs te geven, druk je uit dat je de ander vertrouwt en nodig je hem uit om hetzelfde te doen. Het is handig om een aantal onderwerpen in petto te houden, waar je in principe altijd wel iets over wilt vertellen (studie, toekomstverwachtingen, vrienden, hobby’s, werkervaringen, relaties, enzovoort). Bij een open houding past ook een uitnodigende lichaamstaal: kijk de ander aan, (glim)lach regelmatig, varieer de intonatie van je stem en wend je met je lichaam naar de ander toe. Op die manier laat je merken dat je het gesprek de moeite waard vindt en (dus) wilt voortzetten.
Schakel ‘hulptroepen’ in
Je hoeft het niet altijd in je eentje te doen. In veel gevallen kun je gebruik maken van andere mensen, die je over de drempel kunnen halen. Als je het moeilijk vindt om op een feestje contact te leggen, kun je bijvoorbeeld iemand die je al kent vragen om je aan iemand anders voor te stellen. Of je ‘infiltreert’ in een groep door af te stappen op een van de groepsleden die je toevallig kent, om vervolgens een gesprekje te beginnen met zijn buurman.
Ook als je om gespreksonderwerpen verlegen zit, kun je in je directe omgeving meestal tal van aanknopingspunten vinden. Zeg bijvoorbeeld iets over de ruimte, de andere aanwezigen, het interieur, het uitzicht of de gelegenheid waarvoor je samen bent. Dat is dan misschien niet zo origineel, het is in ieder geval een bindend element tussen de ander en jezelf. Een andere mogelijkheid is te beginnen over iets wat je bij de ander ziet: zijn kleding, zijn gedrag of dingen die hij bij zich heeft.
Houd het contact gaande
Verlegen mensen zijn meestal geen uitgesproken praters. Dat is niet erg, maar daardoor vinden ze het vaak moeilijk om contacten, als ze al tot stand zijn gekomen, te blijven volhouden (‘Hoe moet ik het gesprek op gang houden, wat moet ik in hemelsnaam zeggen?’). Toch zijn er ook voor ‘luisteraars’ tal van manieren om een gesprek gaande te houden.
- Bijvoorbeeld:
- Spiegel regelmatig wat de ander zegt of bedoelt, dat wil zeggen herhaal wat de ander zegt of geef er een samenvatting van in je eigen woorden. De ander voelt zich dan uitgenodigd om verder en dieper op het gespreksonderwerp in te gaan. Bovendien bevordert het de onderlinge afstemming. Via spiegelen wordt immers ook duidelijk of je de ander goed begrepen hebt.
- Breng variatie aan in de gespreksonderwerpen
Dit is extra belangrijk als een gesprek nog niet zo lekker loopt. Het is dan zoeken naar een gemeenschappelijk onderwerp waarop het klikt. Daarbij kun je tal van strategieën toepassen: lukraak een nieuw onderwerp introduceren, een nieuw facet van het huidige gespreksonderwerp aansnijden, het hui dige onderwerp verbreden of terugkomen op een onderwerp dat al eerder in het gesprek aan de orde is geweest (‘Om nog eens terug te komen op waar we het net over hadden, vind je niet dat…’). - Zoek naar het stokpaardje van de ander
Als iemand aan je vraagt ‘Doe jij ook aan sport?’ is de kans groot dat hij zelf een fervente sporter is. Een reactie als ‘Niet zo vaak, en jij?’ biedt dan heel wat perspectieven. Voor veel mensen is een vraag aan de ander in feite een verkapte vraag aan zichzelf.
Durf risico’s te nemen
Het aangaan of onderhouden van een bepaald contact houdt altijd risico’s in. Je weet immers nooit zeker of je opmerking, je vraag of je initiatief op dat moment welkom is. Of de ander blijkt iemand te zijn met wie je zelf bij nader inzien geen contact wilt. Toch zul je op dit punt risico’s moeten nemen. Het feit dat je iets moeilijk of eng vindt is geen reden om het niet te doen, eerder een goede reden om het uit te proberen.
Verlegen mensen hebben vaak de neiging om irreële eisen aan zichzelf te stellen:
‘Ik moet spontaan overkomen; de eerste zin moet per se origineel zijn; ik mag geen blunder maken.’
In het verlengde daarvan piekeren ze over allerlei mogelijke rampscenario’s:
‘Hij zal wel niets met mij te maken willen hebben; het zal wel helemaal fout gaan; dit zal wel belachelijk zijn.’
In werkelijkheid treden de rampen zelden op. Ga ervan uit dat geen enkele opmerking, vraag of initiatief perfect hoeft te zijn. Het gaat erom dat je contact legt, vervolgens zal vanzelf blijken welke mogelijkheden de situatie biedt.
Oefening baart kunst
Er zijn weinig dingen in dit leven die je kunt leren zonder te oefenen. Dus ook verlegen mensen zullen pas ander gedrag aanleren als ze zichzelf concrete opdrachtengeven en die ook daadwerkelijk uitvoeren. Zo kun je een lijst maken van opdrachten die je in de loop van bijvoorbeeld een week of een maand afwerkt. Probeer deze lijst te rangschikken van makkelijk naar moeilijk.
Je kunt dan steeds een succeservaring ‘meenemen’ naar de nieuwe stap.
Zo’n lijst kan bijvoorbeeld uit de volgende, moeilijker wordende stappen bestaan:
1. In de stad lopen en oogcontact maken.
2. Iemand de weg vragen.
3. Een gesprekje aanknopen met iemand die in een rij staat te wachten.
4. Iets vriendelijks zeggen tegen de caissière van de supermarkt.
5. Een gesprekje aanknopen met iemand in de kroeg.
6. Op een bijeenkomst een gesprekje aanknopen met een onbekende en hem of haar uitnodigen om een koffie te gaan drinken.
7. Op een bijeenkomst een gesprekje aanknopen met een onbekende en hem of haar — als het klikt — vragen samen te lunchen.
Kom op voor jezelf
Verlegen mensen vinden het moeilijk om assertief op te treden, ook als de situatie daarom vraagt. Assertiviteit laat zich grofweg samenvatten als: opkomen voor wat je denkt, voelt en wilt. Dat impliceert dat je aan de buitenwereld kenbaar maakt wat zich in je binnenste afspeelt. Daarmee maak je de communicatie helder en breng je een (machts)evenwicht aan tussen jou en je gesprekspartner. Kort gezegd: assertiviteit vergroot de kans dat je krijgt wat je wilt.
- Wees duidelijk, concreet en rechtstreeks in wat je zegt.
- Spreek (alleen) voor jezelf.
- Stel vast wat je rechten zijn en bescherm ze, zonder die van anderen te schenden.
- Ga niet automatisch in op elke vraag die je krijgt of elk verzoek dat aan jou gericht is: durf ook ‘nee’ te zeggen.
- Vraag bedenktijd als je het gevoel hebt dat je overvallen wordt.
- Maak kenbaar wat je wilt.
- Breng positiviteit in de wereld: geef complimenten.
- Sta (omgekeerd) ook toe dat anderen jou complimenteren: neem ze in ontvangst en laat merken dat je ze waardeert.
- Neem je gevoel serieus, kom ervoor op en laat het je niet afpakken.
- Houd je kritiek voor anderen niet verborgen, maar kom ermee naar buiten.
- Gun de ander zijn kritiek op jou en geef er een reactie op; ga niet meteen in de verdediging.
- Sta jezelf toe niet altijd even succesvol te zijn in je streven naar assertief gedrag.
Bron: Geïnspireerd door een artikel in Weekbladpers Amsterdam | © 2017
